11 Eylül saldırıları 23. yılını geride bırakırken etkileri ABD ve dünya gündemindeki yerini koruyor

New York

11 Eylül’ün üzerinden 23 yıl geçmesine raÄŸmen saldırılar konusunda hala cevaplanmamış sorular, açılan savaÅŸların kazanım saÄŸlayıp saÄŸlamadığı ve Ä°kiz Kuleler’de hayatını kaybedenlerin yakınları ve maÄŸdurlar tarafından açılan davalar gündemdeki yerini koruyor.

Ä°nternetteki açık kaynaklara göre, ABD 11 Eylül’ün ardından “terörle mücadele” politikası adı altında baÅŸta Afganistan ve Irak olmak üzere dünya genelinde özellikle Ä°slam coÄŸrafyasında baÅŸlattığı savaÅŸlarda yaklaşık 5 trilyon dolar harcadı.

Bu süreçte 7 binden fazla ABD askeri, 8 binden fazla ABD ordusu ile çalışan özel firma mensubu ve çoÄŸu Irak ve Afganistan’da bulunan, dünya genelinde 2 milyona yakın sivil hayatını kaybetti.

Bunlara ek olarak, savaş bölgelerinden dönen ABD askerlerinden yaklaşık 30 bini yaşadıkları travmalar nedeniyle intihar etti.

Resmi söylemlere karşı komplo teorileri

11 Eylül saldırılarından sonra kamuoyunda resmi söylemlerin ve açıklamaların dışında bu saldırıların nasıl ve niye düzenlendiği konusunda başlayan sorular, başta sosyal medya mecralarında olmak üzere hala tartışılıyor.

Bazı gruplar, başından bu yana 11 Eylül saldırılarını “içeriden yapılma bir iÅŸ” ÅŸeklinde niteleyerek resmi söylemlerde anlatıldığı ÅŸekliyle bunun gerçekleÅŸmesinin mümkün olmayacağını savunuyor.

Özellikle saldırılardan sonra ABD içinde “teröre karşı güvenlik” nedeniyle toplumun ve bireylerin Anayasa tarafından korunan özgürlük ve haklarında kısıtlamalara gidilmesi, dış politikada ve askeri alanda da iÅŸgal ve tehditler “küresel düzeyde yeni bir ABD hegemonyası” tartışmalarını beraberinde getirdi.

“Komplo teorisyenleri” olarak hafife alınan bu gruplar, ABD’deki siyaset ile silah ve güvenlik alanında çalışan çok uluslu ÅŸirketlerin 11 Eylül sonrası kazanımlarına, saldırıları gerçekleÅŸtirdiÄŸi iddia edilen teröristler hakkındaki çeliÅŸkili açıklamalara ve mühendislik açısından Ä°kiz Kuleler’in uçak çarpması sonucu nasıl o ÅŸekilde yıkıldığı gibi soruları gündeme getirerek bu konuda sayısız argüman geliÅŸtirdi.

5 Kasım’da yapılacak baÅŸkanlık seçimleri için BaÅŸkan Joe Biden’a rakip olarak Demokrat Partiden yarışa giren, bir süre bağımsız aday olarak devam ettikten sonra geçen ay başında adaylıktan çekilen Robert F. Kennedy Jr, 5 Temmuz’da X hesabından yaptığı paylaşımda bu tartışmalara dikkati çekti.

Eski baÅŸkan John F. Kennedy’nin yeÄŸeni ve eski Senatör Robert F. Kennedy’nin oÄŸlu Kennedy Jr, “11 Eylül hakkındaki düşüncem; neyin komplo teorisi olup olmadığını söylemek zor. Ancak komplo teorileri, hükümet halka rutin olarak yalan söylediÄŸinde geliÅŸir. BaÅŸkan olduÄŸumda 11 Eylül’de veya diÄŸer tartışmalarda taraf tutmayacağım. Ancak söz verebileceÄŸim ÅŸey, dosyaları açıp yeni bir ÅŸeffaflık dönemini baÅŸlatmak.” ifadelerini paylaÅŸtı.

ABD’nin Afganistan ve Irak iÅŸgalleri

Terörle mücadele adı altında özellikle Ä°slam coÄŸrafyasına yönelik tehdit ve baskılarını artıran ABD, ilk olarak 11 Eylül saldırılarından sorumlu tuttuÄŸu El-Kaide örgütünü kollamakla suçladığı Afganistan’daki Taliban yönetimine savaÅŸ açtı.

7 Ekim 2001’de Batılı ortakları ile “Sürekli Özgürlük Operasyonu” adı altında Afganistan’ı vurmaya baÅŸlayan ABD, kısa zamanda Taliban yönetimini ÅŸehirlerden çıkararak alaÅŸağı etti. Ancak akabinde yönetime getirilen ABD destekli iktidarlar, ülkede istikrar ve refahı saÄŸlayamayınca halk arasında ABD iÅŸgaline yönelik öfke ve direniÅŸ bitmedi.

2002’lerden sonra kırsal kesimlerde Taliban’ın toparlanmaya baÅŸlamasıyla ABD, tarihinin en uzun savaşını tecrübe etmiÅŸ oldu. Taliban’ın, yaklaşık 20 yıl sonra 15 AÄŸustos 2021’de ülkenin baÅŸkenti Kabil’i tekrar ele geçirmesi ile ABD güçleri 30 AÄŸustos 2021’de Afganistan’dan kaçarcasına son askeri varlığını tahliye etmek zorunda kaldı.

Uluslararası çevrelerde ABD’nin Afganistan’dan çekiliÅŸ ÅŸekli “büyük hezimet” olarak nitelenirken 20 yıl süren iÅŸgalden geriye, 250 binden fazla kayıp ile 4 milyonu ülke içinde yerinden edilmiÅŸ halk olmak üzere 2,6 milyonu dış ülkelerde bulunan Afgan mülteci sorunu kaldı.

Afganistan iÅŸgali devam ederken ABD, 20 Mart 2003’te BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) kararı olmadan, El-Kaide örgütüne destek vermek ve elinde toplu imha silahları bulundurmak suçlamasıyla Saddam Hüseyin’in liderliÄŸindeki Irak’a da savaÅŸ açtı.

ABD, baÅŸta Ä°ngiltere’nin olduÄŸu sözde bir koalisyon ile Irak’a girerek Saddam rejimini devirdi. 8 yıl 8 aydan daha fazla bir süre Irak’ta güçlerini bulunduran ABD, savaÅŸ sebebi olarak gösterdiÄŸi iddialar hakkında ise hiçbir delil bulamadı. Eski BaÅŸkan Barack Obama döneminde ABD askerleri 18 Aralık 2011’de Irak’tan resmen çekildi.

ABD’nin iÅŸgali sırasında, yapılan araÅŸtırmalara göre, Irak’ta 1 milyondan fazla sivil yurttaÅŸ hayatını kaybetti, BM verilerine göre nüfusun yüzde 16’sına tekabül eden 4,7 milyon Iraklı, savaÅŸ nedeniyle yer deÄŸiÅŸtirmek zorunda kaldı.

Irak halkını Saddam’ın diktatörlüğünden özgürleÅŸtirdiÄŸi ÅŸeklindeki söylemlerle uluslararası camiada kendisine meÅŸruiyet arayan ABD iÅŸgalinden geriye hafızalarda Ebu Gureyb gibi hapishanelerde ABD askerleri tarafından Iraklılara yapılan korkunç iÅŸkence ve insan hakları ihlalleri görüntüleri kaldı.

ABD’nin terörle mücadele savaÅŸlarında en az 37 milyon kiÅŸi yerinden edildi

ABD’nin, 11 Eylül 2001’de Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon’a yapılan saldırılarının ardından baÅŸlattığı terörle mücadele savaÅŸlarında en az 37 milyon kiÅŸinin yerinden edildiÄŸi belirtildi.

Rhode Island’daki Brown Ãœniversitesi tarafından 8 Eylül 2020’de yayımlanan, “SavaÅŸ Maliyetleri” adlı raporda, ABD’nin “terörle mücadele” adı altındaki askeri müdahalelerinden dolayı o tarihe kadar en az 37 milyon insanın mülteci durumuna düştüğü ve bu rakamın 2. Dünya Savaşı dışında, 1900’den beri çıkan çatışmalar sonucu yerinden edilen insanların toplamından daha fazla olduÄŸu vurgulandı.

Raporda Afganistan, Irak, Pakistan, Yemen, Somali, Filipinler, Libya ve Suriye gibi ülkelerin incelendiÄŸi, 37 milyon rakamına ABD’nin askeri müdahale dışında küçük terörle mücadele operasyonları gerçekleÅŸtirdiÄŸi Burkina Faso, Çad, Kongo, Mali, Nijer gibi ülkelerde yerinden edilen milyonlarca insanın dahil edilmediÄŸi, bu nedenle toplam rakamın 48 ile 59 milyon arasında olabileceÄŸine vurgu yapıldı.

11 Eylül mağdurları tarafından açılan davalar

11 Eylül saldırıları 23. yılına girerken 11 Eylül mağdurları ve yakınlarının, saldırıların faillerinin bulunması ve tazminat talebiyle açtıkları davaların çoğunun, olayın üzerinden neredeyse çeyrek asır geçmiş olmasına rağmen hala bir sonuca bağlanamaması dikkati çekiyor.

Sayılarının 10 bin civarında olduÄŸu belirtilen, New York’un Wall Street bölgesindeki Ä°kiz Kuleler ile Pentagon’un yer aldığı noktalara düzenlenen hava saldırılarında hayatını kaybedenlerin yakınları ve maÄŸdurlar, hala net olarak saldırıların kimin tarafından finanse edildiÄŸinin cevabını alamadı.

FBI, saldırıları Suudi Arabistan’ın fonladığını iddia etti

Federal SoruÅŸturma Bürosunun (FBI) 4 Nisan 2016’da yayımladığı soruÅŸturma belgesinde 11 Eylül saldırılarında kullanılan uçakları kaçıran Suudi Arabistan vatandaÅŸlarından ikisine saÄŸlanan lojistik destekle ilgili bilgi yer aldı.

Saldırıların 20. yılına günler kala ABD BaÅŸkanı Joe Biden’ın verdiÄŸi talimat üzerine FBI, bazı detayları açıkladı.

Kamuoyuyla paylaşılan 16 sayfalık dosya, hava korsanlarının ABD’deki Suudi iÅŸbirlikçileriyle temaslarını ortaya koysa da Suudi hükümetinin saldırılarda rolünün bulunduÄŸunu kanıtlayan bir belge olmadı.

MaÄŸdur yakınları, saldırılarda kullanılan yolcu uçaklarını kaçıran 19 teröristten 15’inin Suudi Arabistanlı olmasını ve FBI’ın belgelerini gerekçe göstererek New York Güney Bölge Mahkemesine AÄŸustos 2021’de dava açmış ve Suudi yetkililerin sorgulanmasını istemiÅŸti.

Ancak saldırının maÄŸdurları mahkemede umduklarını bulamadı. ABD Bölge Yargıcı George B. Daniels’a devredilen dava, bir dizi sanık aleyhine devam ediyor.

Ayrıca ABD BaÅŸkanı Biden’in, Afganistan’ın New York bankalarında bulunan ve Taliban’ın yönetimi ele geçirmesi üzerine ihtiyati tedbir konulan 7 milyar dolarının yarısının 11 Eylül maÄŸdurlarına tazminat olarak dağıtılmasına yönelik kararı, bu paradan ilk sırada faydalanmak isteyenlerle daha fazla tazminat beklentisi bulunan davacıları birbirine düşürdü.

ABD Kongresinde Åžubat 2022’de onaylanan Terörizm Kurbanları Yasası gereÄŸi, 11 Eylül maÄŸdurlarına yaklaşık 3,5 milyar dolar ödenmesi planı yürürlüğe girmiÅŸ, bazı ailelerin diÄŸerlerine göre ek ödemeler alabileceÄŸi bildirilmiÅŸti.

Sanıkların yargılanma süreci yıllara yayıldı

11 Eylül’ün 5 şüphelisi olarak görülen mahkumların yargılanma ve uzlaÅŸma görüşmeleri de belirsizliÄŸini koruyor.

Saldırıları organize ettiÄŸi öne sürülerek 2003’te Pakistan’da yakalanan Halid Åžeyh Muhammed’in hala sivil mahkemeye çıkarılmamış olması, hukuki sürecin sonuçlanmasının önündeki en büyük engeller arasında gösteriliyor.

Tutuklandıktan sonra “havasız bırakma, boÄŸulma hissi yaratma, makattan su verme” gibi en ağır iÅŸkenceler sonucu suçlu olduÄŸunu kabul eden Halid Åžeyh Muhammed, 2008’de ilk kez Guantanamo’daki askeri mahkemeye çıkarıldı.

Muhammed’in New York’taki sivil mahkemelerde yargılanması planları ise kamuoyunun ve politikacıların itirazı üzerine sonuçsuz kaldı.

ABD’nin Küba’da bulunan Guantanamo Deniz Ãœssü’ndeki askeri mahkemede 11 Eylül saldırısını organize etmek ve saldırıyı gerçekleÅŸtiren uçak korsanlarına lojistik destek saÄŸlamakla suçlanan Muhammed dahil 5 kiÅŸinin yargılanmasına devam ediliyor.

Biden, 5 şüphelinin uzlaşma teklifini reddetti

Son olarak 5 şüphelinin “uzlaÅŸmaya girmesi” için süreç baÅŸlatıldı ancak aradan geçen bir yılda bir sonuca varılamadı.

11 Eylül saldırılarının kurbanlarının aileleri, yıl dönümü öncesi Biden ve Kongreye gönderdikleri mektupta tüm suçluların adalet önüne çıkarılmasını ve ABD BaÅŸkanı Joe Biden’a gönderdikleri mektupta Guantanamo’daki mahkumların uzlaÅŸma tekliflerini reddetmelerini istedi.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi, Biden’in 7 Eylül’de önüne getirilen uzlaÅŸma ÅŸartlarını reddettiÄŸini açıkladı.

11 Eylül 2001’de ne oldu?

ABD finans sisteminin kalbi New York, 11 Eylül 2001 sabahı İkiz Kuleler olarak bilinen Dünya Ticaret Merkezine yönelik terör saldırılarına uyandı.

Newark, Boston ve Washington’dan havalanıp San Francisco ve Los Angeles’a giden 4 yolcu uçağının kaçırılmasının ardından Los Angeles’a giden Amerikan Airlines’a ait yolcu uçağı, yerel saatle 08.46’da Ä°kiz Kuleler’in kuzey yönündeki binasına çarptı. Kuzey kulesi alevler içinde yanarken United Airlines’a ait kaçırılan diÄŸer bir uçak da ilk saldırıdan tam 17 dakika sonra canlı yayında güney kulesine çarptı.

Ä°kiz Kuleler’e saldırıların ardından kaçırılan bir diÄŸer uçak ise ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) binasına çarptı.

Kaçırılan son uçak, Pensilvanya eyaleti kırsalında F-16’lar tarafından düşürüldü.

11 Eylül saldırıları sonucu uçakları kaçıran 19 saldırgan hariç New York, Washington ve Pensilvanya’da toplam 2 bin 977 kiÅŸi hayatını kaybetti.