ABD’deki Türk doktorların buluÅŸu beyin tümörlü hastaların yaÅŸam süresi tahminini kolaylaÅŸtırabi

New York

Baylor Tıp Fakültesi Nöroşirürji Bölümünde çalışmalarını yürüten Yardımcı Doçent Dr. Akdes Serin Harmancı, Texas Üniversitesinde öğretim görevlisi Arif Özgün Harmancı gibi Türk bilim insanlarının da içinde bulunduğu bir grup araştırmacıyla kanser tedavisinde tümör hücrelerinin tanımlanması ve hastanın yaşam süresinin tespit edilmesine yardımcı olabilecek ilgili önemli bir buluşa imza attıklarını söyledi.

Harmancı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, çalışmalarının merkezi sinir sisteminin en yaygın tümörlerinden biri olan “glioma” üzerine olduÄŸunu belirterek, “Burada sorduÄŸumuz soru, ‘Glioma tümör hücreleri elektriksel olarak aktif mi? Yani, nöron özellikleri taşıyor mu?’ sorusuydu. Bunun için de çok yeni olan bir yaklaşım uyguladık.” dedi.

Çalışmalarının hem yaÅŸam süresi hem de “kiÅŸiye özel tümör ilacı” gibi yeni tedavi yöntemleri bulunmasına etki edebileceÄŸini aktaran Harmancı, ÅŸu bilgileri verdi:

“Yaptığımız çalışmalarda bir hastada hem glial hem de nöronal özellikler taşıyan hücrelerin yaygın olması durumunda, hayatta kalma sonuçlarının daha iyi olduÄŸunu gördük. Bu bulgu, hastalar ve doktorları için önemli bir prognoz deÄŸeri taşıyor. BuluÅŸumuzun, glioma beyin tümörü hastalarının yaÅŸam süresini tahmin etmeye ve glioma için yeni tedavi hedefleri bulmaya yardımcı olabileceÄŸini düşünüyoruz.”

“Disiplinlerarası bir çalışmanın ürünü”

KeÅŸiflerinin biyoloji, informatik gibi farklı alanlardaki uzmanlarla interdisiplinel bir çalışmanın ürünü olduÄŸunu belirten Harmancı, “Uyguladığımız yaklaşımlar sonucunda, hem glia hem nöron özelliÄŸine sahip hücreler gördük. SaÄŸlıklı bazı beyin hücrelerinde de aynı özelliklerin olduÄŸunu gördük ve bu özellikleri hastaların yaÅŸam süresi verileriyle birleÅŸtirdik.” dedi.

Harmancı, hastalardan alınan tümör hücrelerinin “yama dizilimi” adı verilen çok yeni bir yaklaşımla “profillendiÄŸini” belirterek, şöyle devam etti:

“Bu profilleme sonucunda tek bir hücrenin görüntüsü, yani morfolojisi, elektriksel aktivitesi ve içindeki genlerin ne kadar aktif olduÄŸu bilgisine ulaÅŸtık. Bu profilleme sonucunda elimizde çok büyük bir data oluÅŸtu. Bu büyük datayı anlamlandırmak için beyin tümörlerine özel çeÅŸitli algoritmalar, programlar geliÅŸtirdik. Bu programlar ve algoritmalar sayesinde bu tümör hücrelerinin bir kısmının hem glia hem de nöron özelliÄŸine sahip olduÄŸunu gördük.”

Kişiye özel tümör ilacı hedefleniyor

ABD’deki bilim çevrelerinde ses getiren araÅŸtırma ekibinin üyesi Akdes Serin Harmancı, tıp camiasını heyecanlandıran çalışmalarında hastadaki moleküler deÄŸiÅŸimleri takip edebildiklerini ve bu sayede ilerde “kiÅŸiye özel tümör ilacı” geliÅŸtirilebileceÄŸini söyledi.

Harmancı, “Yakın zaman önce çıkan bu derin profilleme deneyleri, yani sekanslama (dizilim) teknikleri sonrasında kiÅŸiye özel moleküler deÄŸiÅŸiklikleri, mutasyonları ve genlerdeki deÄŸiÅŸiklikleri de bulabiliyoruz. Bunu kullanıp bu kiÅŸiye özel bir ilaç geliÅŸtirdiÄŸimizde tabii ki çok daha etkili olmasını bekliyoruz.” diye konuÅŸtu.

Türk bilim insanı, tümörlü hastadaki genlerin aktiflik durumunun ölçülmesi durumunda, bu aktif hücrelerin ne kadar az ya da çok olduğunun tahmin edilmesinin mümkün olduğunu, bunun da hastalığın sonucunu tahmin etmek için fikir verebileceğini belirtti.

Ä°laç tedavilerinde genelde tümöre özel mekanizmaların hedeflendiÄŸini aktaran Türk araÅŸtırmacı, “O yüzden umuyoruz ki ilaç tedavilerinde de bu yaptığımız araÅŸtırmanın bir faydası olacaktır.” dedi.

“Tabii ki bunun tam olarak iÅŸlevinin anlaşılması için daha fazla araÅŸtırma yapılması gerekiyor.” diye konuÅŸan Harmancı, bu alanda bir “öncü” olarak nitelediÄŸi araÅŸtırmayı takip eden yeni çalışmaların yapılması ve bunu klinik anlamda da çeÅŸitli uygulamaların takip etmesi umudunu paylaÅŸtı.

Yapay zeka, tıbbi çalışmaları kolaylaştırıyor

Akdes Serin Harmancı, araştırmalarda sağlıklı sonuçlara ulaşmak için daha büyük verilere ihtiyaç duyulduğunu, bunun da ancak birçok alandan farklı uzmanların ortak çalışmasının yapay zeka teknolojisiyle desteklenmesi sonucu mümkün olduğunu belirtti.

Harmancı, ABD’nin prestijli “Cancer Cells” isimli bilimsel dergisi ile saÄŸlık içerikli birçok gazete ve internet sayfasında yayımlanan yeni çalışmalarındaki zengin veri tabanına ulaÅŸmak için yapay zeka teknolojinden de faydalandıklarını söyledi.

“Artık her ÅŸey iç içe, interdisiplinel oldu. Biyolojiyle informatik, yapay zeka, her ÅŸey iç içe oldu.” diyen Harmancı, biyoloji ve genetik çalışmalarında yapılan deneylerin artık çok büyük datalar ortaya koyduÄŸunu dile getirdi.

Türk araÅŸtırmacı, “Bu tek hücre sekanslama (dizilim) teknikleri, milyonlarca hücrenin on binlerce geninin aktivasyonunu bize çıkarıyor. Bu büyük bir data demek. Bu büyük datanın içinden hastalıkla ilgili mekanizmaların anlaşılması için yapay zeka algoritması uygulanması gerekiyor.” dedi.

“Türkiye’deki eÄŸitim altyapısı çok güçlü”

Lisans eÄŸitimini Sabancı Ãœniversitesi Bilgisayar MühendisliÄŸi bölümünde tamamlayan Akdes Serin Harmancı, Türkiye’deki eÄŸitim kurumlarının sahip olduÄŸu potansiyele iÅŸaret etti.

“Türkiye’deki eÄŸitim altyapısı çok güçlü.” ifadesini kullanan bilim insanı, maddi desteklerin artırılması durumunda bu tarz çalışmaları Türk üniversitelerinde de yapmanın mümkün olduÄŸunu belirtti.

Harmancı, “ABD’de Türkiye’den gelen çok yüksek potansiyele sahip bir araÅŸtırma grubu var. Umuyorum ki aramızdaki iletiÅŸim daha kuvvetli olursa bu tarz interdisiplinel araÅŸtırmaları Türkiye odaklı da yapabiliriz.” diye konuÅŸtu.

Doktora sonrası çalışmalarını Yale Ãœniversitesi Tıp Fakültesi Beyin Damar Cerrahisi Bilim Dalı ve Beyin Genetik Programı Direktörü Murat Günel’in yanında yaptığını söyleyen Harmancı, ABD’deki Türk akademisyenlerin dayanışmasıyla ilgili ÅŸunları söyledi:

“Türkiye’yle bağımızı devam ettirmeye çalışıyoruz. Türkiye’den öğrenciler alıp laboratuvarımızı geniÅŸletmeye çalışıyoruz. Ben doktora sonrası araÅŸtırmamı Murat Günel hocamızın yanında yaptım. Orada Türk öğrencilerin eÄŸitim görmesi benim için çok güzel ve çok önemliydi. Umuyorum ki ileride ben ve buradaki diÄŸer Türk arkadaÅŸlarımız da laboratuvarları Türk öğrencilere açabiliriz.”